مالیات بر خرید و فروش طلا و سکه: راهنمای کامل برای فروشندگان و خریداران 

بازار طلا و سکه در ایران، همواره به عنوان یک پناهگاه امن برای سرمایه‌گذاری و یک بازار پویا برای کسب‌وکار شناخته می‌شود. این بازار اما در سال‌های اخیر، با اجرای سیاست‌های کلان شفاف‌سازی اقتصادی، بیش از پیش زیر ذره‌بین نظام مالیاتی کشور قرار گرفته است. اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان، تمام معادلات سنتی را بر هم زده و فعالان این صنف و حتی خریداران را با دنیایی از قوانین و تکالیف جدید روبرو کرده است.

ابهاماتی مانند نحوه دقیق محاسبه مالیات بر ارزش افزوده طلا، تفاوت قوانین مالیاتی سکه با طلای زینتی، و چگونگی صدور صورتحساب الکترونیکی استاندارد، به دغدغه اصلی این روزهای بازار تبدیل شده است. یک اشتباه کوچک در محاسبه یا ثبت، می‌تواند منجر به جرائم سنگین و چالش‌های پیچیده مالیاتی شود.

بخش اول: مالیات بر طلا (طلای زینتی، آب شده و شمش)

مهم‌ترین و مثبت‌ترین تحول در حوزه مالیات طلا، اصلاح قانون مالیات بر ارزش افزوده است. بر اساس این قانون، روش محاسبه VAT به کلی تغییر کرده و هزینه نهایی برای خریدار به شکل معناداری کاهش یافته است.

 

مبنای محاسبه مالیات بر ارزش افزوده طلا چیست؟

 

قانون به صراحت اعلام می‌کند که اصل بهای طلا (اعم از طلای زینتی، آب شده یا شمش) از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف است. این یعنی شما به عنوان خریدار، برای ارزش ذاتی خودِ فلز طلا، هیچ مالیاتی پرداخت نمی‌کنید.

مالیات بر ارزش افزوده (که در حال حاضر نرخ آن ۱۰ درصد است)، تنها به اجزای غیرطلا در فاکتور شما تعلق می‌گیرد. این اجزا عبارتند از:

1. اجرت ساخت (مزد ساخت): هزینه‌ای که کارگاه یا کارخانه طلاسازی برای طراحی و ساخت قطعه مورد نظر دریافت می‌کند.
2. سود فروشنده: درصدی که طلافروش به صورت قانونی مجاز است به عنوان سود خود به مجموع قیمت طلا و اجرت اضافه کند (این نرخ معمولاً توسط اتحادیه‌های صنفی تعیین می‌شود و عموماً ۷ درصد است).
3. سایر هزینه‌های جانبی: در موارد خاص، ممکن است هزینه‌هایی مانند حق بسته‌بندی خاص یا سنگ‌های غیرقیمتی به فاکتور اضافه شود که این موارد نیز مشمول مالیات هستند.

 

مثال کاربردی و شفاف از محاسبه در فاکتور

 

فرض کنید قصد خرید یک انگشتر طلا را دارید. جزئیات به شرح زیر است:

• وزن انگشتر: ۶ گرم
• قیمت روز هر گرم طلای خام: ۳,۵۰۰,۰۰۰ تومان
• اجرت ساخت هر گرم: ۵۰۰,۰۰۰ تومان
• سود قانونی فروشنده: ۷ درصد

محاسبه گام به گام:

1. قیمت طلای خام: ۶ گرم × ۳,۵۰۰,۰۰۰ تومان = ۲۱,۰۰۰,۰۰۰ تومان (این بخش طبق قانون، معاف از مالیات است)
2. مبلغ کل اجرت ساخت: ۶ گرم × ۵۰۰,۰۰۰ تومان = ۳,۰۰۰,۰۰۰ تومان (این بخش مشمول مالیات است)
3. محاسبه سود فروشنده: سود از مجموع طلای خام و اجرت محاسبه می‌شود: (۲۱,۰۰۰,۰۰۰ + ۳,۰۰۰,۰۰۰) × ۷% = ۱,۶۸۰,۰۰۰ تومان (این بخش نیز مشمول مالیات است)
4. جمع مبالغ مشمول مالیات (مأخذ محاسبه): ۳,۰۰۰,۰۰۰ (اجرت) + ۱,۶۸۰,۰۰۰ (سود) = ۴,۶۸۰,۰۰۰ تومان
5. محاسبه مالیات بر ارزش افزوده (۱۰٪): ۴,۶۸۰,۰۰۰ × ۱۰% = ۴۶۸,۰۰۰ تومان
6. قیمت نهایی قابل پرداخت برای مشتری: (قیمت طلا) + (اجرت و سود) + (مالیات) = (۲۱,۰۰۰,۰۰۰) + (۴,۶۸۰,۰۰۰) + (۴۶۸,۰۰۰) = ۲۶,۱۴۸,۰۰۰ تومان

بخش دوم: مالیات بر سکه؛ دنیایی کاملاً متفاوت

قوانین حاکم بر سکه بهار آزادی (اعم از امامی، طرح قدیم، نیم و ربع) با طلا تفاوت‌های بنیادین دارد. معاملات سکه به طور کلی از دو منظر مالیاتی بررسی می‌شوند:

 

۱. معافیت از مالیات بر ارزش افزوده :

برخلاف طلای زینتی، خرید و فروش سکه بانکی (سکه ضرب شده توسط بانک مرکزی) به طور کامل از مالیات بر ارزش افزوده معاف است. این یعنی در زمان خرید یا فروش سکه، هیچ مبلغی تحت عنوان مالیات در فاکتور شما نباید وجود داشته باشد.

 

۲. مالیات بر عایدی سرمایه سکه:

این نوع مالیات برای جلوگیری از سوداگری و کسب درآمدهای هنگفت از نوسانات بازار وضع شده است. طبق قوانین جدید، اگر یک شخص حقیقی، سکه‌های خود را که به مدت کمتر از دو سال نزد خود نگهداری کرده، واگذار کند، سود حاصل از این فروش مشمول مالیات بر عایدی سرمایه می‌شود.

• معافیت: هر شخص به ازای هر دو سال نگهداری، تا سقف ۱۵۰ سکه از پرداخت این مالیات معاف است. این یعنی قانون، پس‌اندازهای خرد و بلندمدت خانوارها را هدف قرار نداده است.
• نرخ مالیات: نرخ این مالیات به صورت پلکانی است و بسته به میزان سود حاصل از فروش، از ۱۰ تا ۴۰ درصد متغیر خواهد بود.

 

۳. مالیات بر عملکرد فروشندگان رسمی سکه:

واحدهای صنفی دارای مجوز که شغل آن‌ها خرید و فروش سکه است، موظفند سود (مابه‌التفاوت قیمت خرید و فروش) خود را به عنوان درآمد در اظهارنامه مالیات بر عملکرد سالانه ثبت کرده و مالیات آن را بپردازند.

بخش سوم: سامانه مودیان؛ نقطه تلاقی تمام معاملات

اکنون سوال اصلی این است: این محاسبات پیچیده و تفکیک‌شده چگونه باید به صورت قانونی ثبت شوند؟

پاسخ، صدور صورتحساب الکترونیکی از طریق سامانه مودیان است. تمام فروشندگان طلا، جواهر و سکه، بدون استثنا، موظفند برای تک‌تک فروش‌های خود، صورتحساب الکترونیکی صادر کنند. این صورتحساب باید تمام جزئیات معامله را با دقت و به تفکیک شامل شود، در غیر این صورت فاقد اعتبار بوده و مشمول جرائم سنگین خواهد شد.

با توجه به پیچیدگی‌های خاص این صنف، صدور دستی این صورتحساب‌ها تقریباً غیرممکن و پر از ریسک خطاست. اینجاست که نقش یک شرکت معتمد و یک پلتفرم هوشمند، حیاتی می‌شود. به عنوان مثال، سامانه مودیان ماهر به عنوان یکی از پیشگامان این حوزه، با تحلیل دقیق نیازهای صنف طلا و جواهر، راهکاری جامع ارائه کرده است. در این سامانه، یک “الگوی اختصاصی صورتحساب طلا و جواهر” طراحی شده که فرآیند را به شکل چشمگیری ساده می‌کند.

فروشنده به جای درگیر شدن با محاسبات پیچیده، کافیست مقادیر خام مانند وزن، قیمت روز، مبلغ اجرت و درصد سود را در فیلدهای مشخص وارد کند. سپس سامانه ماهر به صورت هوشمند و خودکار، مالیات بر ارزش افزوده را صرفاً از مبالغ مشمول (اجرت و سود) محاسبه کرده و یک صورتحساب الکترونیکی کاملاً استاندارد، قانونی و بدون نقص را تولید و به سامانه مودیان ارسال می‌کند. این رویکرد مکانیزه، نه تنها از بروز هرگونه خطای انسانی جلوگیری می‌کند، بلکه با ایجاد سوابق شفاف و قابل اتکا، آرامش خاطر و امنیت مالیاتی را برای فروشندگان این صنف حساس و مهم به ارمغان می‌آورد.